O inverno

Chove. Vai moito vento. O frío que padecemos nesta última semana borrou de golpe os agarimos que nos facía Apolo, deus do Sol, nas tardes de outubro que permitían desfrutar dun verán tardío. Fuxiron de súpeto as horas de calor, os días de outono lucindo roupa de tirantes, vestindo pantalón curto e facendo deporte ao aire libre do xeito máis agradable. Chega o inverno, imparable, convídandonos ao acendido das calefaccións, aos xantares con caldo e ás actividades deportivas de interior. Comezamos as clases de baile, o aérobic ou as sesións de ximnasio. Atrás fican os paseos que aseguraban o mantemento do bronceado estival. Que necesaria é a auga, pero que axiña nos cansa…

Os días vólvense grises, convértense en xornadas duras nas que desfacemos un par de paraugas no banal intento de protexernos dunha chuvia que acompaña ao anunciado temporal. E, sen previo aviso, ata vemos a primeira neve, preto da Mezquita ou mesmo no Cebreiro. Isto fainos reaccionar de golpe. Temos que mudar a roupa de verán. Xa non hai volta atrás. Custa desprenderse dos zapatos máis lixeiros, é tempo de botas, de abrigos, de bufandas e luvas. Son estes días os que me fan lembrar con especial emoción os poemas que falan do outono e do inverno, as estacións máis melancólicas, o período do ano que ansiamos transcurra axiña. Alomenos así o sinto eu, unha namorada do tempo estival, do verán e da primavera, dos días longos, coa sensación de contar con interminables horas de luz…

Hoxe, mentres escribo e asino estas liñas, vexo caer unha chuvia que molla a alma, sinto un frío no espírito que mal se pode combater co chocolate quente que degusto neste café esquecido no tempo, no espazo... E lembro ao poeta nicaragüense Rubén Darío, co seu maxistral poema titulado ‘De invierno’. O máximo referente do Modernismo deixou versos arquicoñecidos, que describen a unha dama parisina (Carolina) descansando nun sofá, do seguinte xeito: "envuelta con su abrigo de marta cibelina/y no lejos del fuego que brilla en el salón". O seu gato de angora branco busca o seu refuxio, escapando do frío que nestas tardes nos conxela a palabra. Sen gato, pero con abrigo de pel e gorro de lá haberá que lidiar co temporal que nos acompaña nas xornadas de preparación do Halloween, nas xornadas de honra aos defuntos. Móvense os cipreses, como adoita ser habitual nestas datas, na visita aos cemiterios, mentres depositamos as flores de rigor en cada sepulcro.

Coa melancolía que acompaña ao outono, recordo tamén o poeta Pablo Neruda, quen escribiu versos propios destes días no texto titulado ‘Jardín de invierno’. O chileno afirma ser un "libro de nieve", retrata o paso fugaz do outono e engade "todo pasó, fue cielo pasajero/ la copa del estío,/ y se apagó la nube navegante". Así se apagou o bo tempo para todos nós, comezando os días escuros, experimentando un xeito especial de morriña, ao botar de menos todo o que quedou atrás. Non perdamos o ánimo.  Cando nos deamos de conta estarán aquí de novo as escuras golondrinas de G. A. Bécquer.

RUTH FERNÁNDEZ

BENVIDA ADELA

Teño un berce

cheiño de ilusións

cheiño de ledicia

Teño un berce

ao carón da lareira

nel está Adela

a nosa pequena

Teño un berce

cheo de fermosas flores

e o arco da vella

encheuno coas súas cores

Teño un berce

preto do mar

o soliño mañanceiro

venmo  espertar

venmo  bicar

Teño un berce

no que recende a tomiño

que sempre está 

cargadiño de cariño

Quen aniña no meu berce?

aniña o meu ben

ela mirándome cos seus olliños

a nosa boneca

a nosa Adela

O     Catelo

OPINIÓN MÉDICA: As transfusións de sangue como tratamento.

A cirurxía sen sangue tamén é vida

Opinión 

Dr. Javier Bárcena Barros, 
colexiado número 50.949 - Madrid 

• A aplicación destas técnicas, que comezaron a investigarse hai moitos anos nas Testemuñas de Xehová, os que rexeitan as transfusións de sangue por razóns relixiosas, está a producir uns resultados  sorprendentes, ata o punto de que miles de facultativos no ámbito mundial fixeron súa a cita de Viele e Weiskopf no artigo: «¿Que nos ensinan acerca da necesidade de transfundir os pacientes que rexeitan a transfusión «? ".

A frase «o sangue é vida» repetiuse ata a saciedade, unha aseveración que leva a moitos a concluír que non utilizar o devandito fluído como tratamento médico equivale á morte do paciente.

En cambio, nos últimos anos constátase unha crecente sensibilización

social en relación cos inconvenientes da transfusión. Por exemplo, xa en 1996 unha enquisa Gallup realizada en Canadá mostrou que o 89% dos enquisados preferirían outra alternativa á transfusión de sangue, aínda cando esta se considerase necesaria durante o acto cirúrxico.

Na actualidade, as persoas informadas non sempre aceptan unha transfusión de sangue, pois existe unha lóxica preocupación polas consecuencias que puidesen derivarse dela. Non é para menos xa que, se ben as transfusións resultan hoxe máis seguras que antes, o certo é que non se deben pasar por alto os riscos evidentes que levan consigo, algúns xa amplamente coñecidos, como: transmisión de graves enfermidades infecciosas, reaccións transfusionais, ou alteracións do sistema inmunolóxico, e outros quizais aínda por coñecer.

A preocupación dos profesionais da saúde debe estar centrada en dar aos pacientes a mellor atención médica e a cirurxía máis segura, de máis calidade. Por iso a medicina moderna ocúpase, con crecente intensidade, en resolver este problema, atendendo á demanda da xente e ofrecendo a posibilidade dunha cirurxía libre dos efectos prexudiciais e riscos potenciais do sangue e os seus derivados.

De feito, nas revistas médicas máis prestixiosas proliferan artigos sobre técnicas de aforro hemático, e sucédense con inusitada frecuencia congresos e simposios sobre cirurxía sen sangue, que están a xerar na clase médica un interese crecente. É evidente que algo está a cambiar no xeito de entender a praxe médica neste campo.

Un principio que parecía inamovible hai só uns anos "o sangue é vida", estase a tornar hoxe en día en:

"vida máis segura, sen transfusión de sangue".

Conviría aclarar a que nos referimos ao falar de cirurxía ou tratamento médico sen sangue, e tamén qué alternativas ofrece a medicina moderna para paliar o uso de sangue ou hemoderivados.

Cirurxía sen sangue.

O concepto utilízase con frecuencia na literatura cirúrxica, e aplícase a unha grande variedade de procedementos destinados a previr as perdas sanguíneas e minimizar ou suprimir a transfusión. É dicir, un conxunto de estratexias que aplicadas de forma combinada ou illadamente evitan o uso de sangue e hemoderivados.

Para conseguir o devandito obxectivo, séguense tres liñas de actuación:

 1) reducir ao máximo as perdas, 2) rendibilizar o propio sangue do paciente mediante técnicas cirúrxicas e anestésicas axeitadas, e 3) utilizar substancias farmacolóxicas que estimulen a produción endóxena de sangue (hematopoese).

Alternativas.

Algunhas das alternativas que se están a utilizar son as seguintes:

Instrumentos cirúrxicos hemostáticos, tales como o electrocauterio,

bisturí ultrasónico ou o coagulador de raio argon, que reducen a hemorraxia e contribúen a unha menor manipulación dos tecidos. Tamén existen axentes hemostáticos tópicos.

Autotransfusión, a reutilización do propio sangue do individuo; xa sexa mediante técnicas de hemodilución (extracción de sangue  substitución do volume extraído por solucións expansoras no momento de comezar a intervención) ou de recuperación do foco hemorráxico durante ou inmediatamente despois da intervención, para ser reinfundida ao paciente mediante máquinas especiais.

Expansores do plasma, fluídos sintéticos que poden transfundirse como substitutos temporais do sangue para manter o volume plasmático, a

presión, e mellorar a circulación.

Eritropoetina, versión biosintética dunha hormona humana natural que estimula a produción de glóbulos vermellos.

Fármacos antifibrinolíticos, como o ácido tranexámico e épsilonaminocaproico, que reducen a hemorraxia durante e despois dunha intervención cirúrxica, actuando tanto na función plaquetaria como na coagulación e a fibrinolise.

Compostos de ferro, ácido fólico, vitamina B12 e outras substancias necesarias para a formación das células sanguíneas.

Solucións transportadoras de osíxeno. Substitúen a capacidade do sangue para transportar o osíxeno aos tecidos.

A aplicación destas técnicas, que comezaron a investigarse hai moitos anos nas Testemuñas de Xehová, os que rexeitan as transfusións de sangue por razóns relixiosas, está a producir uns resultados sorprendentes, ata o punto de que miles de facultativos no ámbito mundial fixeron súa a cita de Viele e Weiskopf no artigo:

«¿Que nos ensinan acerca da necesidade de transfundir os pacientes que rexeitan a transfusión «? ".

Os autores mencionan que as técnicas aprendidas no tratamento destes pacientes serven de paradigma para tratar optimamente os demais pacientes cirúrxicos.

Na actualidade, xa existen no mundo mais de duascentas unidades de

cirurxía sen sangue. A este respecto, a revista médica Jano hai xa algúns anos publicou un artigo titulado «¿Cara a unha medicina sen Transfusións?».

Nel explicouse que en Estados Unidos xa existían entón preto de cen centros hospitalarios con programas de medicina e cirurxía sen sangue ou hemoderivados.

O seu número creceu tanto nos últimos 5 anos que xa contan cunha organización propia: Asociación Nacional de Medicina sen Sangue (NABS).

En España, algúns dos grandes cirurxiáns, como o meu amigo o Dr. Juan Manuel revuelta, Xefe do Servizo de Cirurxía Cardiovascular do Hospital Universitario Marqués de Valdecilla de Santander, comparten hoxe estas iniciativas. O Dr. Revolta escribiu: «Dende hai uns anos vimos intervindo cirurxicamente a pacientes con patoloxía cardiovascular complexa sen utilización de hemoderivados, nos que puidemos demostrar resultados tan satisfactorios como co resto dos nosos pacientes.

De feito, raramente utilizamos hemoderivados, grazas a este programa que iniciamos coas testemuñas de Xehová».

Unha nota de prensa que lin hai uns días informaba que no hospital La Paz de Madrid, véñense aplicando dende 1998 varios programas de aforro de sangue cos que se conseguiu unha redución efectiva no consumo de hemoderivados. En intervencións de columna conseguiuse reducir notablemente as unidades transfundidas, mesmo alcanzando unha taxa transfusional do 0% en operacións de prótese de xeonllo.

Un dos colectivos que máis se beneficiou destas técnicas son as

testemuñas de Xehová ás que, por razóns relixiosas, se negaron dende hai moito tempo a recibir transfusións de sangue, cando case ninguén dubidaba dos seus múltiples beneficios. ¿Porqué? ¿Que os motiva a tomar esta decisión?

Hai miles de anos a Biblia xa falaba desta obxección. Sorprende atopar nela máis de 300 referencias ao sangue, ao que se lle dá un valor sagrado.

Por esta razón o mandato divino "Abstéñanse de... sangue" déixase translucir claramente ao longo das Escrituras en textos como Xénese 9:4, Levítico 17:13,14 ou Feitos 15: 28,29.

Esta norma xa foi comprendida e respectada polos cristiáns primitivos.

Como relata Tertuliano, un teólogo latino do século III quen, sinalando o contraste entre as prácticas dos romanos e as dos cristiáns respecto ao sangue, dixo:

"Deberiades avergonzarvos do voso erro en relación aos cristiáns, que nin sequera o sangue dos animais tomamos nos convites [...].

Para tentar aos cristiáns, queréndoos desviar do seu camiño, presentádeslles morcillas cheas con sangue, certísimo de que non lles é lícito tomalas.

¿Como hai que entender, pois, que creades que ansían sangue humano os que confesades aborrecen sangue de besta "? ".

Hoxe en día as testemuñas de Xehová, cristiáns para os que a Biblia

segue tendo grande importancia na vida, continúan poñendo en práctica os

consellos que esta contén, non só no relativo a este tema, senón tamén a

outros como a neutralidade nos asuntos bélicos e políticos, o amor aos demais, ou as altas normas morais, a pesar de non ser moi populares nos

tempos que corren.

Dende logo, todo isto obriga a pensar na importancia de ser humildes, saber escoitar, e respectar "ao outro". Vénme á mente o que escribiu o profesor de dereito Charles Baron, da Boston Law School:

"O labor das minorías que loitan polos seus dereitos a miúdo beneficiou á xente en xeral.

Neste tempo, cando o sida e outras enfermidades transmitidas polo sangue son unha auténtica ameaza, o labor das testemuñas de xehová á hora de promover cirurxía sen sangue e outras técnicas médicas sen sangue beneficiou a todos os pacientes.

Merecen o noso agradecemento".

Dr. Javier Bárcena Barros, colexiado número 50.949 de Madrid

A LOITA COA VIDA

 (Agora somos libres)

Non necesariamente me gusta a tradución desta fermosa melodía pero é o

que me queda, á fin e ó cabo eu non son quen o escribiu. De calquera xeito, deberiamos beber tódolos días un vasiño de entendemento para poder enfrontar e ver a vida con dignidade e non como unha de tantas follas secas que se achan en calquera xardín, de calquera lugar. (Nota: na tradución, só  me quedo co que me gusta). Ademais, cando sexa maior, quero poder transmitir sentimentos mediante un piano, como o fai o rapaz que toca.

Liberdade Todopoderosa

Todopoderosa liberadora da alma

Se libre

Camiña comigo

A través dos campos dourados

tan preciosa

preciosa

Se libre

Se libre

e imaxina

Libre en paz ao final

É preciosa

É preciosa, esta terra

que ninguén pode crer nin entender

Canto lonxe cheguei tan só pola miña preciosa familia

Debín estar aí

con eles cando o mundo se destruíu

pero agora eles descansan comigo.

Nunca esquecerei

como sentín ese momento

no que me liberei.

POESÍA...

     Poesía…

Doce das palabras

caloriño do corazón esperanzado

recordo agarimoso  das lembranzas

 e das inquedanzas.

Poesía…

Amiga dos que miran ao lonxe

dos que senten

sentimento dos cegos que ven

e dos excravos ao verse libres,

Poesía…

Natureza brilante na mente

radiante sol no verán

cántiga sen partitura

mestra da melodía.

Poesía…

Cor do amencer de cada novo día

soidade e ledicia na mesma man

axóuxere no berce dun neno

cascabeis soantes

de brancos corceis

traendo boas novas.

Poesía…

Meu ben, meu alento, meu soño

miña namorada, miña compañeira;

o noso

Nós.

 Poesía…

Bolboretas en liberdade

fragrancia da laranxeira ao solpor

escuro afán do saber

o valor da amizade.

Poesía…

O Catelo

MOMENTOS DE NOSTALXIA

Ao mar botei un poema

que levou con el as miñas preguntas e a miña voz

Como un lento barco  perdeuse na escuma

Pedinlle que non dese a volta

sen ver o altamar

e en sonos falar comigo do que viu

Aínda se non volvese

eu sabería se chegou

Viaxar a vida enteira

pola calma azul ou en tormentas naufragar

pouco importa o modo se algún porto espera

Agardei tanto tempo a mensaxe

que esquecín volver ao mar

e así eu perdín aquel poema

Berrei aos ceos todo o meu rancor

Acheino por fin, pero escrito na area

como unha oración

O mar golpeou nas miñas veas

e librou o meu corazón

O amigo Galego

Un amigo é alguén que nunca che pide comida...

Un amigo galego é a razón pola que organizas unha comida.

Un amigo pregúntache como estás...

Un amigo galego diche que ben te vexo,  abrázate e  bícate.

Un amigo chama aos teus pais “señor e señora”...

Un amigo galego chama aos teus pais "meu vello" e "miña

vella "...

Un amigo pode que nunca che vira chorar...

Un amigo galego chorou contigo, por calquera cousa.

Un amigo mándache flores e unha tarxeta cando estás internado no hospital.

Un amigo galego queda a durmir nunha cadeira, ao teu carón.

Un amigo pídeche algo prestado e devólvecho aos dous días...

Un amigo galego pídeche algo prestado e á semana esquécese que non é seu.

Un amigo ofréceche o sofá para que durmas.

Un amigo galego bríndache a súa cama, déitase no chan...

e non che deixa durmir en toda a noite conversando contigo.

Un amigo sabe unhas cantas cousas acerca de ti...

Un amigo galego podería escribir un libro coas cousas que lle contaches

de ti.

Un amigo lévache 'Acetaminofen' cando estás arrefriado.

Un amigo galego faiche unha sopa de polo e os remedios que lle ensinou 

súa avoa.

E pode que até che faga 'o avión coa culler, para que tomes a sopa.

Un amigo toca á túa porta para que lle abras...

Un amigo galego abre a porta, entra e despois diche: ¡ Cheguei!

Un amigo pídeche que lle fagas un café.

Un amigo galego pasa á cociña e monta a cafeteira e ata lle pide azucre a

unha veciña se non tes.

Un amigo pode selo por un tempo...

Un amigo galego é para toda a vida.

O boneco da casa

Ven de contado o aniversario. Vinte anos.

OS TEUS OLLOS

                Cando se pon a lúa tras dos penedos,

            choran as estreliñas todas do ceo.

               Tamén eu choro, tamén eu choro,

            cando non me alumean eses teus ollos.

               Buscan os pitos reises para faguer niño,

   a herba santa que nace beira do rio.

  Eu busco solo, eu busco solo,

unha mirada meiga deses teus ollos

A

Agora ao monte...

Agora tócanos coñecer Ribeira de Piquín. Como diría O Catelo,

beleza enxebre, unha mestura ao natural.

E así son as de alí
aquelas que son como as demais
enxebres coma ningún outro lugar.

É mirar e descubrir ese encanto natural
esa mirada especial que as distingue
para ben ou para mal.

Chegan, soben, están
saben como tratar
non se quedan atrás.

Xa cho dí o refraneiro:
"raposo da montaña, avogado da ribeira".
Ata dín na miña terra:
"as de alí son máis traballadoras cas de abaixo"
Dende logo, gobernadoras...un cacho.

ACREDITACIÓN

   Anda que non me deu traballo! E o peor é descubrir o pouco que sei
de galego e o moito que me queda por aprender.

Xa temos derriba o inverno. Hai que mollarse!

Canción de inverno

Cantan. Cantan.

¿Onde cantan os paxaros que cantan?

Choveu. Aínda as ramas

están sen follas novas.

 Cantan. Cantan os paxaros.

 ¿Onde cantan

os paxaros que cantan?

Non teño paxaros en gaiolas.

Non hai nenos que os vendan.

Cantan.

O val está moi lonxe.

Nada...

Eu non sei onde cantan

os paxaros -cantan,

cantan

os paxaros que cantan.

                                Juan Ramón Jiménez

                                         

CONTO PARA NENOS; O RETORNO DE VILLARINA ( Un conto de osos, pitas do monte e humanos).

O RETORNO DE VILLARINA C-1

O RETORNO DE VILLARINA. Un  conto de osos, pitas do monte  e humanos.

Capítulo 1

“ O meu primeiro inverno na oseira”

Chámome Villarina, teño dous anos e son unha osiña parda.

A historia que vos vou contar comeza o día en que os meus irmáns e mais eu nacemos. Foi nunha cova pequeniña que miña nai escavara debaixo dunha gran rocha.

A oseira  – así se chamaba a nosa casa – foi o noso fogar ao primeiro. Eramos tan fráxiles que a nosa vida dependía do leite  e da calor da mamá.

Non tiñamos pelo, pesabamos menos que un libro de contos e eramos cegos!

Fóra era inverno e o bosque estaba cuberto de neve.

❁

Cando a mamá soubo que os meus irmáns e mais eu estabamos de camiño , comezou a comer moitas castañas e tamén landras para poñerse gorda como unha buxaina e dese xeito poder fabricar o rico  e nutritivo leite para nosoutros.

Amais, dentro da nosa oseira, respiraba máis amodo e facía que o seu corazón latexase máis lentamente que de costume.

Así é como aforraba enerxía.

Ela sabía que o inverno sería longo e non podería saír á procura de comida.

A nosa mamá era incrible!

❁

            Un bo día, cando xa levabamos catro meses na escura cova… chegou a primavera!. Os raios do sol derreteron a neve acumulada na entrada da nosa oseira.

Por fin poderiamos saír ao exterior!. Tiñamos tantas ganas de saber que era o que nos agardaba fóra que os meus irmáns e mais eu puxémonos a correr e saltar coma tolos.

-        Osiños! Trubio! Urrielu! Villarina!

A mamá estábanos a chamar, e como cos nosos berros non podiamos oíla, tivo que ruxir con todas as súas forzas para poder chamar a nosa atención.

 - Agora escoitádeme con atención, osiños. Isto que vos vou dicir é moi importante se queredes sobrevivir no bosque. Entón a mamá deunos os tres consellos que todo oso debe coñecer:

1- Encher o estómago sempre que se poida.

2- Poñer atención aos perigos do bosque.

3- Manterse afastados dos homes.

A mamá tamén nos dixo que cando a bisavoa era pequena había centos de osos coma nós nestas montañas.

Agora só quedan cento trinta! É algo terrible.

Por iso temos que estar tan atentos  aos perigos do bosque.

O RETORNO DE VILLARINA C-2

Capítulo 2

“A grande despensa do bosque”

Despois dun inverno tan longo estabamos mortos de fame.

Era o intre de aprender a lección máis importante:

Como encher o noso bandullo.

A mamá amosounos os lugares onde buscar alimentos, como conseguilos e todos os segredos que un oso pardo debe coñecer para aproveitarnos das marabillas que o bosque pode   ofrecernos.

A nosa mamá era a mellor.

Ela camiñaba diante e nós xogabamos a poñer as nosas patas sobre as pegadas que deixaba na neve. Tiñamos que dar brincos para alcanzar as súas grandes zancadas. Era moi divertido.

❁

Mentres avanzabamos a mamá explicounos que algunhas veces, durante o inverno, algúns animais que non hibernan como nosoutros poden morrer de frío.

O bosque é a nosa despensa, e a neve funciona como unha grande neveira – dixo a mamá - . Seguramente atoparemos landras e castañas do ano pasado e, se o meu olfacto non me engana…

Bingo, hai un animal soterrado na neve!

Era un corzo. O pobre rompera unha patiña e non puido sobrevivir ao inverno. Algo tan triste era unha sorte para nós: meus irmáns e mais eu puidemos comer e a mamá recuperou toda a enerxía que empregara para alimentarnos durante o longo inverno.

❁

Unha vez que tivemos os bandullos cheos, a mamá tapou os restos do animal cunhas pólas e díxonos:

- Se nos damos unha enchedela despois doeranos a tripa. Mañá volveremos e comeremos máis. Esperemos que para daquela, os voitres e os lobos no comesen todo.

Seguimos descendendo aba abaixo. Polo camiño a mamá demostrounos o hábil que pode ser un oso cando de buscar alimento se trata: agarrouse ao tronco dunha cerdeira e abanear para que os seus brillantes froitos vermellos caesen ao chan. Os tres osiños abalanzámonos tolos de contentos sobre o manxar.

É unha sorte que os osos comamos tantos tipos de alimentos…

❁

Pensaba no xenial que é un oso cando de súpeto…

CATAPLOF!     PLAF!     GROOOOOUM!

Un estrondo enorme. Asustámonos moito, porque aínda que os osos non temos moi boa vista, o noso oído é excelente.

A mamá empurrounos detrás duns arbustos e díxonos que debiamos permanecer calados.

Por que, que pasaba?

Mirei de esguello cara ao lugar do ruído e vin  un oso pardo enorme e escuro dándolle poutadas a unha colmea. As súas poutas eran tan grandes que varios anacos saíron disparados polo ar. As abellas parecían enfadadas e zumbaban coma tolas ao seu arredor .

Co que lles custara fabricar o mel!

❁

A mamá contounos en voz baixa que aos osos encántanos o mel e as larvas das abellas.

Por iso nos chaman “osos lambóns”.

O meu irmán Trubio comezou a saír do seu escondedoiro. Facíaselle a boca auga con ese mel tan saboroso ( a verdade é que a min tamén) e pensou que talvez ao grande oso pardo non lle importaría compartir un pouco.

-          Non! – berrou a mamá – agarrando a Trubio dunha pata antes de que o enorme oso o vise - . Ese oso anda á xaneira, buscando osas coas que se aparear. Podería mesmo atacar a un pequeno osiño coma ti con tal de conseguir o seu obxectivo.

Estivemos a observar o precioso oso ata que marchou. Cando acabou co mel, foi rañar a tripa e as costas contra o tronco dun carballo.  A nosa nai contounos que co seu olor avisaría outros machos de que el xa pasara por alí.

❁