A cirurxía sen sangue tamén é vida
|
Opinión
Dr. Javier Bárcena Barros,
colexiado número 50.949 - Madrid
• A aplicación destas técnicas, que comezaron a investigarse hai moitos anos nas Testemuñas de Xehová, os que rexeitan as transfusións de sangue por razóns relixiosas, está a producir uns resultados sorprendentes, ata o punto de que miles de facultativos no ámbito mundial fixeron súa a cita de Viele e Weiskopf no artigo: «¿Que nos ensinan acerca da necesidade de transfundir os pacientes que rexeitan a transfusión «? ".
A frase «o sangue é vida» repetiuse ata a saciedade, unha aseveración que leva a moitos a concluír que non utilizar o devandito fluído como tratamento médico equivale á morte do paciente.
En cambio, nos últimos anos constátase unha crecente sensibilización
social en relación cos inconvenientes da transfusión. Por exemplo, xa en 1996 unha enquisa Gallup realizada en Canadá mostrou que o 89% dos enquisados preferirían outra alternativa á transfusión de sangue, aínda cando esta se considerase necesaria durante o acto cirúrxico.
Na actualidade, as persoas informadas non sempre aceptan unha transfusión de sangue, pois existe unha lóxica preocupación polas consecuencias que puidesen derivarse dela. Non é para menos xa que, se ben as transfusións resultan hoxe máis seguras que antes, o certo é que non se deben pasar por alto os riscos evidentes que levan consigo, algúns xa amplamente coñecidos, como: transmisión de graves enfermidades infecciosas, reaccións transfusionais, ou alteracións do sistema inmunolóxico, e outros quizais aínda por coñecer.
A preocupación dos profesionais da saúde debe estar centrada en dar aos pacientes a mellor atención médica e a cirurxía máis segura, de máis calidade. Por iso a medicina moderna ocúpase, con crecente intensidade, en resolver este problema, atendendo á demanda da xente e ofrecendo a posibilidade dunha cirurxía libre dos efectos prexudiciais e riscos potenciais do sangue e os seus derivados.
De feito, nas revistas médicas máis prestixiosas proliferan artigos sobre técnicas de aforro hemático, e sucédense con inusitada frecuencia congresos e simposios sobre cirurxía sen sangue, que están a xerar na clase médica un interese crecente. É evidente que algo está a cambiar no xeito de entender a praxe médica neste campo.
Un principio que parecía inamovible hai só uns anos "o sangue é vida", estase a tornar hoxe en día en:
"vida máis segura, sen transfusión de sangue".
Conviría aclarar a que nos referimos ao falar de cirurxía ou tratamento médico sen sangue, e tamén qué alternativas ofrece a medicina moderna para paliar o uso de sangue ou hemoderivados.
Cirurxía sen sangue.
O concepto utilízase con frecuencia na literatura cirúrxica, e aplícase a unha grande variedade de procedementos destinados a previr as perdas sanguíneas e minimizar ou suprimir a transfusión. É dicir, un conxunto de estratexias que aplicadas de forma combinada ou illadamente evitan o uso de sangue e hemoderivados.
Para conseguir o devandito obxectivo, séguense tres liñas de actuación:
1) reducir ao máximo as perdas, 2) rendibilizar o propio sangue do paciente mediante técnicas cirúrxicas e anestésicas axeitadas, e 3) utilizar substancias farmacolóxicas que estimulen a produción endóxena de sangue (hematopoese).
Alternativas.
Algunhas das alternativas que se están a utilizar son as seguintes:
Instrumentos cirúrxicos hemostáticos, tales como o electrocauterio,
bisturí ultrasónico ou o coagulador de raio argon, que reducen a hemorraxia e contribúen a unha menor manipulación dos tecidos. Tamén existen axentes hemostáticos tópicos.
Autotransfusión, a reutilización do propio sangue do individuo; xa sexa mediante técnicas de hemodilución (extracción de sangue substitución do volume extraído por solucións expansoras no momento de comezar a intervención) ou de recuperación do foco hemorráxico durante ou inmediatamente despois da intervención, para ser reinfundida ao paciente mediante máquinas especiais.
Expansores do plasma, fluídos sintéticos que poden transfundirse como substitutos temporais do sangue para manter o volume plasmático, a
presión, e mellorar a circulación.
Eritropoetina, versión biosintética dunha hormona humana natural que estimula a produción de glóbulos vermellos.
Fármacos antifibrinolíticos, como o ácido tranexámico e épsilonaminocaproico, que reducen a hemorraxia durante e despois dunha intervención cirúrxica, actuando tanto na función plaquetaria como na coagulación e a fibrinolise.
Compostos de ferro, ácido fólico, vitamina B12 e outras substancias necesarias para a formación das células sanguíneas.
Solucións transportadoras de osíxeno. Substitúen a capacidade do sangue para transportar o osíxeno aos tecidos.
A aplicación destas técnicas, que comezaron a investigarse hai moitos anos nas Testemuñas de Xehová, os que rexeitan as transfusións de sangue por razóns relixiosas, está a producir uns resultados sorprendentes, ata o punto de que miles de facultativos no ámbito mundial fixeron súa a cita de Viele e Weiskopf no artigo:
«¿Que nos ensinan acerca da necesidade de transfundir os pacientes que rexeitan a transfusión «? ".
Os autores mencionan que as técnicas aprendidas no tratamento destes pacientes serven de paradigma para tratar optimamente os demais pacientes cirúrxicos.
Na actualidade, xa existen no mundo mais de duascentas unidades de
cirurxía sen sangue. A este respecto, a revista médica Jano hai xa algúns anos publicou un artigo titulado «¿Cara a unha medicina sen Transfusións?».
Nel explicouse que en Estados Unidos xa existían entón preto de cen centros hospitalarios con programas de medicina e cirurxía sen sangue ou hemoderivados.
O seu número creceu tanto nos últimos 5 anos que xa contan cunha organización propia: Asociación Nacional de Medicina sen Sangue (NABS).
En España, algúns dos grandes cirurxiáns, como o meu amigo o Dr. Juan Manuel revuelta, Xefe do Servizo de Cirurxía Cardiovascular do Hospital Universitario Marqués de Valdecilla de Santander, comparten hoxe estas iniciativas. O Dr. Revolta escribiu: «Dende hai uns anos vimos intervindo cirurxicamente a pacientes con patoloxía cardiovascular complexa sen utilización de hemoderivados, nos que puidemos demostrar resultados tan satisfactorios como co resto dos nosos pacientes.
De feito, raramente utilizamos hemoderivados, grazas a este programa que iniciamos coas testemuñas de Xehová».
Unha nota de prensa que lin hai uns días informaba que no hospital La Paz de Madrid, véñense aplicando dende 1998 varios programas de aforro de sangue cos que se conseguiu unha redución efectiva no consumo de hemoderivados. En intervencións de columna conseguiuse reducir notablemente as unidades transfundidas, mesmo alcanzando unha taxa transfusional do 0% en operacións de prótese de xeonllo.
Un dos colectivos que máis se beneficiou destas técnicas son as
testemuñas de Xehová ás que, por razóns relixiosas, se negaron dende hai moito tempo a recibir transfusións de sangue, cando case ninguén dubidaba dos seus múltiples beneficios. ¿Porqué? ¿Que os motiva a tomar esta decisión?
Hai miles de anos a Biblia xa falaba desta obxección. Sorprende atopar nela máis de 300 referencias ao sangue, ao que se lle dá un valor sagrado.
Por esta razón o mandato divino "Abstéñanse de... sangue" déixase translucir claramente ao longo das Escrituras en textos como Xénese 9:4, Levítico 17:13,14 ou Feitos 15: 28,29.
Esta norma xa foi comprendida e respectada polos cristiáns primitivos.
Como relata Tertuliano, un teólogo latino do século III quen, sinalando o contraste entre as prácticas dos romanos e as dos cristiáns respecto ao sangue, dixo:
"Deberiades avergonzarvos do voso erro en relación aos cristiáns, que nin sequera o sangue dos animais tomamos nos convites [...].
Para tentar aos cristiáns, queréndoos desviar do seu camiño, presentádeslles morcillas cheas con sangue, certísimo de que non lles é lícito tomalas.
¿Como hai que entender, pois, que creades que ansían sangue humano os que confesades aborrecen sangue de besta "? ".
Hoxe en día as testemuñas de Xehová, cristiáns para os que a Biblia
segue tendo grande importancia na vida, continúan poñendo en práctica os
consellos que esta contén, non só no relativo a este tema, senón tamén a
outros como a neutralidade nos asuntos bélicos e políticos, o amor aos demais, ou as altas normas morais, a pesar de non ser moi populares nos
tempos que corren.
Dende logo, todo isto obriga a pensar na importancia de ser humildes, saber escoitar, e respectar "ao outro". Vénme á mente o que escribiu o profesor de dereito Charles Baron, da Boston Law School:
"O labor das minorías que loitan polos seus dereitos a miúdo beneficiou á xente en xeral.
Neste tempo, cando o sida e outras enfermidades transmitidas polo sangue son unha auténtica ameaza, o labor das testemuñas de xehová á hora de promover cirurxía sen sangue e outras técnicas médicas sen sangue beneficiou a todos os pacientes.
Merecen o noso agradecemento".
Dr. Javier Bárcena Barros, colexiado número 50.949 de Madrid
